Na obszarze objętym opracowaniem zidentyfikowano dziewięć oznaczonych ścieżek przyrodniczych o charakterze edukacyjnym, z tego cztery o zasadniczym znaczeniu dla całego obszaru (Ryc. 17).
1. Stawy w Rudzie Sułowskiej
Ścieżka o długości ok. 5 km tworzy pętlę, która umożliwia powrót do Rudy Sułowskiej lub do parkingu przy drodze Sułów-Łąki-Niezgoda. Najważniejsze elementy tej ścieżki to:
1.Wieś między stawami. We wsi znajduje się największe skupisko gniazd bociana białego na Śląsku.
2. Rozdroże wśród stawów. Z tego miejsca prowadzą dwie drogi, przy których rosną 100 letnie dęby szypułkowe. Między nimi znajdują się stawy „Trześniówki” a na wschód od nich stawy „Żabieniec Duży” A, B, C.
3. Domek rybacki. Służy rybakom do przechowywania sprzętu rybackiego, a także jako schron podczas odłowów ryb. Warto wspomnieć, że w pobliżu domku rośnie okazały dąb szypułkowy o obwodzie 350 cm i wieku ok. 130 lat.
4. Przepusty i mnichy. Miejsce, przy którym można się przyjrzeć fragmentowi systemu rowów i kanałów, których zadaniem jest doprowadzenie i odprowadzenie wody z każdego sztucznie zbudowanego zbiornika.
5. Śródleśne ugory. Od strony południowej ścieżki znajdują się zwarte zadrzewienia w różnym wieku m.in. brzozy, olsy, osiki.
6. Śródpolne rowy. Miejscami przez wilgotne ugory, skrajem lasu prowadzi rów z wodą, przy którym latem obserwować można m.in. wiązówkę błotną, mozgę trzcinowatą.
7. Las sosnowy. Przykład monokultury sosnowej w średnim wieku, który można ustalić licząc widoczne okółki gałęzi (zwłaszcza u młodych okazów).
8. Stawy, groble i kanały. Tu jeszcze raz możemy się przekonać jak często stawom towarzyszą różnej wielkości kanały. Stawy napełniane są wodą co drugi rok, co wiąże się z etapem narybkowym w hodowli karpia.
2. Sławoszowice - Ruda Milicka - Godnowa
Ścieżka o długości 8, 5 km prowadzi przez Stawy Milickie kompleksu Stawno oraz przyległe lasy.
1. Staw Słupicki Stary. Ze specjalnej platformy obserwacyjnej można obserwować różne gatunki kaczek lub siewek.
2. Zabytkowa chata. Pochodzi z początku XIX wieku.
3. Leśne bagienko. Takie miejsca spełniają ogromną rolę w zatrzymywaniu wody opadowej w lesie, wpływają korzystnie na poziom wód gruntowych, a także są ostoją różnych gatunków roślin.
4. Sucha dąbrowa. Ścieżka prowadzi torowiskiem nieistniejącej kolejki wąskotorowej.
5. Dąb z koziorogiem. Dużą atrakcję stanowi około 200 letni dąb szypułkowy noszący ślady żerowiska larw kozioroga dębosza, który podlega ochronie.
6. Leśna sukcesja. Nie użytkowane od lat pola uprawne oraz niekoszona łąka i pastwisko zarastają stopniowo brzozą. Jest to przykład tzw. sukcesji wtórnej.
7. Jaz na rzece Prądni. Widoczny przy rzece Prądni zbiornik wodny to staw Jaskółczy 1.
8. Folwark Stawno. Źródła historyczne mówią, że folwark został zlokalizowany w obrębie zlikwidowanego w 1849 r. dużego stawu Nowego, który zamieniono na pola uprawne. W 1913 r. tereny te ponownie zalano wodą, tworząc kilka stawów.
9. Staw Słoneczny Górny. Należy do stawów lęgowiskowych, których nie wolno pogłębiać ani likwidować szuwarów. Staw ten ma 13 wysp trzcinowych, gdzie ptaki czują się bezpiecznie.
10. Przepływ między stawami. Część stawów rybnych jest napełniana wodą tzw. systemem paciorkowym. Ta sama woda przepływa kolejno przez każdy z sąsiadujących ze sobą stawów, zbudowanych na tym samym cieku. Opróżnianie ich jest możliwe tylko od zbiornika położonego najniżej.
11. Olszynki nad Baryczą. Między lewym (południowym) wałem Baryczy a groblami stawów po 1945 roku rozrosły się nowe zadrzewienia i zakrzewienia. Przy północnym brzegu Baryczy znajdował się zamek - siedziba mniejszego państwa stanowego Nowego Zamku.
12. Stara Barycz. Jest to odgałęzienie Baryczy funkcjonujące jeszcze zanim rzeka została obwałowana.
13. Staw Gadzinowy Duży. Uformowane w sposób sztuczny liczne, suche wyspy ziemne porośnięte dziś gęstą roślinnością stanowią miejsca lęgów wielu gatunków ptaków chronionych.
14. Kwieciste łąki. Łąki koszone zwykle jeden raz w roku lub niekoszone wcale. Bardzo cenne przyrodniczo miejsca.
15. Słowicza kępa. Wielogatunkowe zadrzewienie z przewagą dębu w wieku około 60 lat.
16. Ptasie wyspy. Są to wyspy na stawach Gadzinowy Duży i Gadzinowy Mały. Stawy te są ostoją gatunków ptaków wodno - błotnych.
3. OWS Karłów - Wałkowa - OWS Karłów
Ścieżka o długości 5,5 km prowadzi przez leśne partie w pobliżu ośrodka wypoczynkowego w Karłowie.
1. OWŚ Karłów. Ośrodek Wypoczynku Świątecznego położony jest na skraju kompleksu lasów sosnowych.
2. Grąd nad potokiem. Na wschód od przystanku widoczny jest fragment osiemdziesięcioletniego grądu. Spotkać w nim można m.in. paproć orlicę, fiołka leśnego, przytulię czepną.
3. Śródleśna polana. Otwarta przestrzeń to kośna łąka, gdzie często żerują zwierzęta. Jest to enklawa, która urozmaica obszary zwartych lasów.
4. Kwaśna dąbrowa. Po lewej stronie widać zachowany fragment alei dębowej. Na południe od drogi widoczna jest dąbrowa w wieku 115 lat.
5. Suche łąki. Przy skrzyżowaniu szlaku z drogą publiczną widzimy kolejny leśny strumyk z wodą. Latem rosną tu liczne gatunki roślin.
6. Skraj żyznej dąbrowy. Na wschód od opisywanego przystanku znajduje się kilkadziesiąt hektarów grądów. Ze względu na wiek drzew i rzadkie gatunki roślin projektowane jest utworzenie rezerwatu przyrody.
7. Zabytkowe zagrody. Przy drodze z Milicza widać stare dęby ze stanowiskiem kozioroga dębosza. Obok znajdują się: dom zabytkowy z 1828 roku oraz w centrum wsi dawna wyłuszczarnia szyszek.
8. Zakrzewienia śródpolne. Przy końcu wsi znajduje się pomnikowy dąb szypułkowy o obwodzie 530 cm, w wieku około 150 lat. Ścieżka skręca w drogę wiodącą wśród śródpolnych zakrzaczeń.
9. Pomnikowe dęby. Kolejny kompleks leśny dąbrów zajmujący kilkadziesiąt hektarów. Najstarsze dęby mają po 300 - 400 lat i są chronione jako pomniki przyrody.
10. Stare świerki. Kępy świerka w wieku około 60 lat, zajmujące niewielką powierzchnię. Część drzew została dawniej zaatakowana przez kornika drukarza.
11. Leśny staw. Staw ten powstał w naturalnym obniżeniu poprzez dodatkowe piętrzenie wody na potoku przy pomocy zastawki. W ostatnich latach ze względu na małą ilość wody zarasta turzycami, skrzypem, niezapominajką darniową.
12. Śródleśne ugory. Ugory istnieją od początku lat 90 - tych. Dzięki zaniechaniu uprawy rolnej na opisywanym terenie znaleźć można wiele gatunków roślin m.in. krwawnik, marchew zwyczajną, ostrożeń polny.
13. Przełom leśnego potoku. Strome zbocza doliny sięgają 20 - 30 metrów głębokości, co jest rzadkością w łagodnie nachylonych Wzgórzach Krośnickich.
14. Leśne źródło. Źródło leży w niszy powstałej na skutek erozji wstecznej.
4. Postolin - Wzgórze Joanny - Postolin
Ścieżka w kształcie pętli o długości 8 km prowadzi drogami leśnymi przez najciekawsze fragmenty lasów Nadleśnictwa Milicz z Postolina do rezerwatu Wzgórze Joanny.
1. Park w Postolinie. Park o powierzchni 20 ha, założony w latach 60-tych XIX wieku. Park wyróżnia się bogactwem roślin zielnych, krzewów i drzew.
2. Skraj lasu i ugory. Brzeg lasu, który graniczy z polami to tzw. ekoton. Różne gatunki dendroflory stwarzają dogodne warunki występowania dla wielu gatunków zwierząt.
3. Dawny młyn. Pozostałości dawnego młyna wodnego napędzanego wodą ze strugi płynącej ze Wzgórza Joanny.
4. Dolina potoku. Przez wiele lat strumyk, wskutek erozji wgłębnej, uformował dolinę wciosową. W pobliżu rośnie pomnikowy dąb, a także pojedyncze buki.
5. Głaz narzutowy. Skandynawski eratyk - głaz narzutowy podniesiony sztucznie i od strony północnej podmurowany.
6. Przysiółek Kozuby. Istniejąca na śródleśnej polanie zagroda to ślad początku kolonizacji pruskiej, która polegała m.in. na zakładaniu pojedynczych osad poza zwartymi miejscowościami.
7. Leśny stawek. Blisko ścieżki rośnie pomnikowy dąb szypułkowy. Przy stawie znajduje się urządzone miejsce odpoczynku ze stołami i krzesłami.
8. Dąbrowy i buczyny. Latem miejsce tzw. źródła wysiękowego zarasta czartwą i niecierpkiem pospolitym. Obok na suchym miejscu rośnie niecierpek drobnokwiatowy.
9. Zamek myśliwski. W 1850 roku zbudowano na Wzgórzu Joanny zamek myśliwski w stylu neogotyckim.
10. Oczko wodne. W oczku tym woda utrzymuje się niemal przez cały rok. Atrakcją jest rosnący nieopodal buk „na szczudłach” - z odsłoniętymi korzeniami.
11. Wejście do rezerwatu. Rezerwat „Wzgórze Joanny” został utworzony dla ochrony wyspowego stanowiska buka na wschodniej granicy jego zasięgu.
12. Pagórek. Nieduże stożkowate wzniesienie z lasem bukowym to jeden z kilku ostańców denudacyjnych w obrębie wzgórz moreny czołowej pochodzących z okresu zlodowacenia środkowopolskiego.
13. Trzy potoki. Na skarpach częściowo uregulowanych potoków rosną liczne mchy. Niewielkie zabagnienie cieku hamuje spływ wody i ułatwia infiltrację wgłąb gruntu.
14. Dolina okazałych dębów. W dziewięćdziesięcioletniej dąbrowie, rośnie szereg dębów szypułkowych, do których prowadzi oznaczone wejście. Niedaleko tych drzew nad strumykiem można obserwować pozostałości istniejącego dawniej stawu.
15. Staw przyleśny. Na grobli stawu rosną, także stare, okazałe dęby. Efektem przebudowy stawu są podwyższone groble.
16. Stary cmentarz. Cmentarz został oddany do użytku, kiedy w Postolinie wybudowano kościół. Przed cmentarzem rośnie oryginalna forma sosny pospolitej. Na skraju południowo - wschodnim, na lekkim wzniesieniu znajduje się grupa pięciu drzew sosny żółtej oraz kilka sosen wejmutek.
5. Ścieżka „Żurawie siedliska” w gminie Wińsko
Ścieżka biegnie wśród lasów, łąk i pól przylegających od północy do wsi Głębowice i tworzy pętlę, zaczynającą się i kończącą przy szkole podstawowej. Łączna długość ścieżki to 3,2 km. Została zaprojektowana tak, by ukazać różne siedliska wykorzystywane przez żurawie oraz inne wartości przyrodnicze i kulturowe (Załącznik 8.). Ścieżka składa się z ośmiu przystanków tematycznych:
1. Park podworski (300 m) Głębowicki park powstał na bazie starego grądu z dominującymi dębami i grabami. Występuje tu 75 gatunków drzew i krzewów. Na uwagę zasługują potężne okazy dębów (największy ponad 6,70 m obwodu pierśnicowego), lipy, jesiony, skrzydłorzechy kaukaskie oraz bluszcze pospolite. W starych dębach żyje rzadki chrząszcz – kozioróg dębosz.
2. Na styku pół, łąk i lasu (ekoton) (600 m)- Krzyżują się tu wpływy lasu i obszarów rolniczych. Z pewnością usłyszymy tu ortolana, ptaka ginącego już w Europie Zachodniej związanego z terenami rolniczymi i zadrzewieniami, zobaczymy polujące z krzewów głogu dzierzby: srokosza i gąsiorka. Można obserwować również kanię rudną oraz orła bielika, mającego w dolinie Łachy swój rewir.
3. „Stare drzewa” (750 m) - Na terenie leśnictwa Głębowice wchodzącego w skład Nadleśnictwa Wołów istnieje skupisko starych drzew – dębów szypułkowych, lip drobnolistnych, jesionów, olszy szarych. Przyciąga ono rzadkie i charakterystyczne ptaki: dzięcioły zielone i zielonosiwe, krętogłowy, muchołówki białoszyje.
4. „Duży Staw” (900 m) - Śródleśny staw z wyspami i szerokim pasem szuwaru pałki szerokolistnej to siedlisko wielu ptaków wodnych. Można tu zobaczyć łabędzia niemego, krzyżówkę, czernicę, głowienkę czy łyskę, a także rzadsze gatunki: perkoza rdzawoszyjego, dwuczubego czy cyrankę. „Duży Staw to także ważne miejsce rozrodu płazów: ropuchy szarej i zielonej, żaby trawnej i moczarowej, rzekotki drzewnej oraz kumaka nizinnego. Staw porasta rzęsa drobna i wolfia bezkorzeniowa – rzadka w Polsce, najmniejsza roślina kwiatowa świata. Zarośnięte brzegi stawów i jezior to doskonałe miejsca lęgowe dla żurawi.
5. „Garnierówka” (1400 m) - Jest to projektowany użytek ekologiczny - śródleśne oczko wodne porośnięte turzycą, trzciną, olchą i wierzbami. Pośród gęstwiny trzcin przemykają wiosną i latem wodniki - ptaki o bardzo skrytym trybie życia, spokrewnione z łyską i kokoszką wodną oraz żurawiem.
6. „Colin” (1600 m) - Społeczny rezerwat przyrody PTPP „pro Natura”. To ponad 10 hektarowy obszar porośnięty bujnie olchą, jesionem i wierzbami. Podmokłe polany z turzycami i trzciną tworzą wraz z kępami drzew mozaikę łęgu przystrumykowego – lasu porastającego obrzeża niewielkich cieków. Między krzaczastymi wierzbami przemykają strumieniówki. Nad turzycowymi polanami tokują beczące bekasy.
7. Lasy gospodarcze (1900 m) – Przykład nowoczesnej gospodarki leśnej, polegającej na zaprzestawaniu sadzenia obcych gatunków (np.: dębu czerwonego), wpływających często negatywnie na rodzimą przyrodę, obsadzania dużych powierzchni jednym gatunkiem drzew (tworzenie monokultur), które zastępują nasadzenia zgodne z typem siedliska. Zmniejsza się także powierzchnię zrębów. Nowoczesna gospodarka leśna oparta jest na zasadach ekologicznych i leśnicy w codziennej pracy kierują się coraz częściej zasadą poszanowania przyrody.
8. Cieki wodne (2300 m) - Płynący tu zarośnięty rów jest miejscem rozrodu chruścików, jętek i ważek. Ich larwy zanim przekształcą się w organizmy dorosłe spędzają niemal całe życie w wodzie. W głębszych partiach rowu pływają duże chrząszcze wodne: pływaki żółobrzeżki i kałużnice. Po lustrze wody kręcą się granatowo - srebrzyste krętaki. Bogactwo bezkręgowców i drobnych kręgowców to prawdziwa jadalnia żurawi.
6. Ruda Żmigrodzka- rezerwat Olszyny Niezgodzkie – Szarzyna- ścieżka ma długość 8 km. Znajduje się tu 15 przystanków bez tablic objaśniających. Wiedzie przez użytki rolne, podmokłe olszyny, łęgi i grądy w rezerwacie „Olszyny Niezgodzkie” oraz brzegiem stawów.
7. Moja Wola – Moja Wola- 12 km, Ma 5 przystanków z tablicami objaśniającymi. Wiedzie przez drzewostany liściaste i mieszane wokół miejscowości Sośnie.
8. Antonin – staw Wydymacz – Antonin- 2,5 km, Przebiega przez łęgi jesionowo-olszowe wokół stawu Wydymacz, chronione rezerwatem przyrody. Ścieżka posiada 7 przystanków z tablicami objaśniającymi.
9. Milicz – Milicz- 1,5 km, Ścieżka tworzy pętlę wokół parku pałacowego w Miliczu. Posiada 8 oznakowanych przystanków, które wiodą przez najciekawsze fragmenty parku
Centra edukacji
MILICZ
Centrum Edukacyjno-Metodyczne "Dolina Baryczy" w Miliczu
ul. Trzebnicka 4b
56-300 Milicz
e-mail: pompmilicz@wp.pl
www.cem-milicz.prv.pl
KROŚNICE
Gminne Centrum Informacji
56-320 Krośnice
Telefon: (0-71) 384 60 18
Faks: (0-71) 384 60 18
gci_krosnice@ o2.pl
