(Ryc. 3).
Obszar Specjalnej Ochrony „Dolina Baryczy” (OSO Dolina Baryczy) został powołany do życia rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 roku, na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Jest to obszar 55 360 ha (42 210 ha w woj. dolnośląskim i 13 150 ha w woj. wielkopolskim) (Zintegrowana Strategia.., 2006). OSO „Dolina Baryczy” stanowi formę ochrony bardzo bogatego zespołu gatunkowego ptaków związanych z wodami otwartymi i siedliskami im towarzyszącymi, takimi jak trzcinowiska, szuwary, wilgotne zarośla i olesy, łąki i pastwiska. Na obszarze tym zidentyfikowano łącznie 64 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym 37 gatunków lęgowych i 27 gatunków migrujących.
Wyznaczenie obszaru Natura 2000, to przede wszystkim ogromna, bezpłatna promocja regionu, co ma ogromne znaczenie dla rozwoju turystyki. Objęcie danego obszaru Naturą 2000 jest gwarancją dobrego stanu środowiska przyrodniczego, co zachęca turystów do wyboru takiego miejsca odpoczynku. Przyciąga osoby zainteresowane ciekawymi zjawiskami przyrodniczymi, umiejące uszanować cenne gatunki fauny i flory. Napływ turystów szukających ciekawych ofert z zakresu agroturystyki (forma szczególnie preferowana na obszarach Natura 2000), zainteresowanych przyrodą hobbystów, będzie w przyszłości motorem rozwoju infrastruktury turystycznej regionu.
Ponadto wspomnieć należy, iż wyznaczanie obszaru Natura 2000 oraz nadanie mu europejskiej rangi wśród obszarów chronionych daje podstawy do ubiegania się o dodatkowe fundusze (np. większe dopłaty do programów rolno-środowiskowych, a także inne programy przeznaczone na ochronę środowiska – np. Life, Life +, rozwój obszarów wiejskich i edukacji.
Projekt Planu Ochrony z dnia 25 stycznia 2005 roku dla SOO „Ostoja nad Baryczą” i OSO „Dolina Baryczy” zakładają jednak kilka ograniczeń związanych z ochroną przyrody, a mające wpływ na rozwój turystyki na tym obszarze. Zabrania się tu przede wszystkim:
- nadmiernej eksploatacji wędkarskiej rzeki Barycz i cieków jej zlewni,
- zajmowania siedlisk przyrodniczych i siedlisk chronionych przez zabudowę kubaturową m. in. mieszkaniową, rekreacyjną, produkcyjną, siedliskową,
- poddawania zabiegom gospodarczym drzewostanów najbardziej cennych przyrodniczo,
- podejmowania działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych.
Szczególne zagrożenia na tym obszarze wynikają również z:
- niekontrolowanego wzrostu ruchu turystycznego,
- budowania zbiorników retencyjnych wielofunkcyjnych.
Park krajobrazowy „Dolina Baryczy” to obszar o powierzchni 87 040 ha, z czego 70 040 ha w województwie dolnośląskim i 17 000 w województwie wielkopolskim. Szatę roślinną parku stanowią cenne zespoły leśne, łąkowe, zbiorowiska szuwarów oraz roślinność wodna. Lasy zajmują ponad 40 % powierzchni parku, przeważają bory sosnowe, ale spotyka się tu również łęgi, olsy, buczyny i dąbrowy. Najcenniejsze partie lasów objęto ochroną rezerwatową.
Parki krajobrazowe pełnią funkcje turystyczne i edukacyjne, stąd szczególne zainteresowanie rozwojem turystyki wśród społeczności lokalnych oraz samorządów (por. Kierunki zrównoważonego rozwoju gminy Milicz, 2004). W zależności od charakteru oraz walorów poszczególnych parków można w nich uprawiać różne formy turystyki. Najbardziej pożądane są jednak wszelkie formy turystyki poznawczej – kulturowej i przyrodniczej oraz aktywnej – pieszej, rowerowej, kajakowej, narciarskiej, a także preferowana jest rozwijająca się agroturystyka. Generalnie parki krajobrazowe oferują turyście infrastrukturę turystyczną bogatszą i atrakcyjniejszą niż na terenach sąsiednich, co przejawia się np. w postaci znakowanych szlaków turystycznych, tablic informacyjnych, parkingów, pól biwakowych czy też liczbą zagospodarowanych punktów widokowych. Działalność edukacyjna polega głównie na organizowaniu różnego rodzaju form edukacji ekologicznej.
Na obszarze Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy" obowiązują zakazy:
- lokalizowania inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska oraz mogących pogorszyć stan środowiska,
- wprowadzania zmian stosunków wodnych mogących negatywnie wpłynąć na środowisko przyrodnicze,
- likwidowania oczek wodnych, starorzeczy oraz przekształcania terenów podmokłych,
- budowy domów poza istniejącymi jednostkami osadniczymi.
Zakazuje się również biwakowania poza miejscami wyznaczonymi oraz organizowania rajdów motorowych i samochodowych. Wprowadzony został obowiązek uzgadniania z właściwym wojewodą decyzji w sprawie likwidacji zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych, prowadzenia prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu (w szczególności budowy stawów rybnych i innych zbiorników wodnych) oraz prowadzenia nowych melioracji i dokonywania regulacji rzek i potoków.
Generalnie można wymienić kilka zasad funkcjonowania turystyki na obszarach parków krajobrazowych (Baranowska-Jonata, Korzeniak, 1991):
- Wszelka działalność turystyczna musi być podporządkowana zachowaniu wartości środowiska przyrodniczego, które stanowią główne walory przyrodnicze.
- W danym park krajobrazowym powinny mieć miejsce tylko wybrane, określone formy ruchu turystycznego.
- W parkach krajobrazowych, gdzie dopuszcza się kilka form ruchu turystycznego, należy ustalić hierarchię i skalę ich rozwoju.
- Dla dopuszczonych form ruchu turystycznego nie musi być udostępniony cały park, lecz mogą to być wybrane fragmenty, ewentualnie park może być podzielony na strefy odmiennego użytkowania turystycznego.
- Na tereny przyrodnicze nie można wprowadzać dowolnej liczby turystów. Liczba ta powinna być skorelowana z chłonnością przyrodniczą danego obszaru.
- Każdy park krajobrazowy musi być przystosowany (zagospodarowany) do rozwoju dopuszczalnych na jego terenie form ruchu turystycznego.
- Każdy park jest obszarem wielofunkcyjnym o różnym stopniu przenikania się i ich wzajemnego oddziaływania na siebie. Konieczne jest zatem ustalenie stopnia zgodności funkcji turystycznej z pozostałymi funkcjami w celu rozwiązania istniejących problemów i potencjalnych konfliktów.
- Negatywne zjawiska towarzyszące istniejącemu użytkowaniu i zagospodarowaniu turystycznemu powinny być eliminowane.
Największym spośród istniejących rezerwatów w dolinie Baryczy są „Stawy Milickie" . Rezerwat został utworzony w 1963 roku na powierzchni 5324 ha, z czego dwie trzecie zajmują stawy, a pozostałą część przyległe lasy i pola. Jest to największy rezerwat przyrody w Polsce, przewyższający swą powierzchnią niektóre z parków narodowych. Rezerwat stanowi pięć kompleksów stawów: Stawno (1629 ha), Radziądz (665 ha), Jamnik (328 ha), Ruda Sułowska (799 ha), Potasznia (370 ha).
Głównym celem utworzenia rezerwatu jest ochrona cennych i rzadkich gatunków ptaków oraz środowisk wodnych i błotnych, stanowiących miejsce ich gniazdowania, żerowania i odpoczynku. Istnieje tu zakaz polowań, choć jednocześnie na stawach jest prowadzona gospodarka rybacka, aczkolwiek z pewnymi ograniczeniami.
Ograniczenia dla gospodarki stawowej na terenie rezerwatu „Stawy Milickie” obejmują:
- zakaz wykaszania szuwarów od 15 kwietnia do 30 czerwca w miejscach gromadnego gniazdowania ptaków, które corocznie wskazuje wojewódzki konserwator przyrody,
- zakaz wycinania drzew na groblach i naturalnych wyspach bez zezwolenia konserwatora przyrody,
- na stawach należących do kategorii lęgowiskowych obowiązuje zakaz naruszania wierzchowin i wysp bez uzgodnienia z woj. konserwatorem przyrody oraz zmieniania stosunków wodnych, a w szczególności podnoszenia ustalonego poziomu piętrzenia wody oraz zakaz spuszczania wody z tych stawów i przeprowadzania zmian w poziomie wody od 15 kwietnia do 30 czerwca. Nie można także wykaszać na nich szuwarów od 1 kwietnia do 30 czerwca, z wyjątkiem miejsc wskazanych przez woj. konserwatora przyrody, bez którego zgody nie może nastąpić również pozyskiwanie trzciny w okresie zimowym lub gdy staw jest spuszczony. Lokalizacja infrastruktury turystycznej i przebieg szlaków turystycznych wymaga uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.
Na obszarze objętym opracowaniem utworzono również rezerwaty „Radziądz" (do zachowania fragmentu lasu dębowo – grabowego), „Olszyny Niezgodzkie". (naturalny obszar bagienny olszyn nad rzeką Ługą), „Wzgórze Joanny" (leśno-krajobrazowy), „Wydymacz" (leśny zespół łęgu jesionowo-olszowego, także staw rybny z szuwarami).
