Wprowadzenie

Samo powstanie tego obszaru chronionego jest sensu stricte wynikiem inwentaryzacji, przyprowadzonej w przeszłości na obszarze całego kraju celem wytypowania miejsc najważniejszych dla ochrony rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków.

Jego zakwalifikowanie jako obszaru specjalnej ochrony ptaków (ang. Special Protection Area) wymagało spełnienia określonych warunków wymienionych w Artykule 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków (tzw. Dyrektywy Ptasiej). Zgodnie z zapisami tego dokumentu obszary te powinny być tworzone w miejscach gdzie występują w odpowiednich liczebnościach:
• gatunki wymienione w Załączniku I Dyrektywy (Art.4.1) i/lub • gatunki regularnie występujących ptaków wędrownych, które nie są wymienione w Załączniku I (Art.4.2)

Biorąc pod uwagę wyżej wymienione zestawy gatunków wyznaczanie obszarów specjalnej ochrony odbywa się przy zastosowaniu siedmiu precyzyjnych kryteriów (kryteria C1-C7) (szczegółowy opis - patrz: np. GROMADZKA i GROMADZKI 2003).

Jednakże powstanie obszaru Natura 2000 nie oznacza z góry wyłączenia terenów znajdujących się w jego granicach z wykorzystania gospodarczego. Zgodnie z zapisami prawa krajowego „na obszarach Natura 2000 (...) nie podlega ograniczeniu działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu – jeżeli nie zagrażają one zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt ani nie wpływają w sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt dla ochrony których został wyznaczony obszar Natura 2000” (art. 36, ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody). Oznacza to więc, że ograniczeniu ulegają tylko te działania które wywierają negatywny wpływ na gatunki i siedliska, dla których dany obszar
został powołany.

Z uwagi na powyższe konieczne staje się dobre rozpoznanie walorów przyrodniczych danego obszaru, zarówno pod kątem jakościowym czy ilościowym, jak i przestrzennym. Temu właśnie celowi służyć ma waloryzacja przyrodnicza (poprzedzona rzetelną inwentaryzacją), w trakcie której na podstawie przyjętych kryteriów wydziela się odpowiednie jednostki przestrzenne odznaczające się wyjątkowymi cechami (zaletami-walorami). Z uwagi na fakt, że obszar specjalnej ochrony „Dolina Baryczy” powołany został dla ochrony ptaków niniejszą waloryzację przeprowadzono w oparciu o awifaunę lęgową tego obszaru. Umożliwia ona z jednej strony ocenę stanu siedlisk w oparciu o przestrzenną analizę awifauny lęgowej, z drugiej zaś strony stwarza możliwość przeprowadzenia racjonalnej ochrony elementów przyrodniczych dla których obszar chroniony został powołany. Tym samym może stanowić doskonałe narzędzie pomocne w procesie planowania przestrzennego, którego zadaniem powinno być nie tylko określenie przeznaczenia odpowiednich terenów dla realizacji funkcji bytowych człowieka, ale również realizacja funkcji ochronnych wobec środowiska przyrodniczego i kulturowego.

Planowanie powinno być ukierunkowane na ochronę interesu publicznego, a tym samym ochronę zasobów przyrody i dóbr kultury oraz racjonalną gospodarkę tymi zasobami. Założenie uwzględniania wymagań ochrony przyrody w opracowaniach planistycznych jest zgodne z zapisami Ustawy o ochronie przyrody (Art.3, ust.1) mówiącymi że: ”Cele ochrony przyrody są realizowane przez: uwzględnianie wymagań przyrody w polityce ekologicznej państwa, programach ochrony środowiska (...), koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategiach rozwoju województw, strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej oraz w działalności gospodarczej i inwestycyjnej”.

Wykonana waloryzacja jest podstawą do uniknięcia w przyszłości poważnych konfliktów na linii przyroda – gospodarka, pozwalając na wcześniejsze dostrzeżenie (na etapie planowania) potencjalnych problemów. Przeprowadzona inwentaryzacja i powstała na jej podstawie waloryzacja stanowią także niezbędny element tworzenia planu ochrony dla przedmiotowego obszaru. W pierwszej kolejności dają one rzetelny obraz walorów przyrodniczych, pozwalając dokładnie określić podstawowe cele ochrony, a następnie zaplanować ich realizację.