Architektura

Zwyczajne - niezwyczajne

Wiejskie budownictwo w Dolinie Baryczy zachowało w wielu miejscach XIX-wieczny charakter. Najwięcej znajdziemy tu budynków z cegły licówki. Zwykle są to parterowe domy o prostym układzie, posiadające mieszkalne poddasze i dwuspadowy dach kryty dachówką. Wprawne oko dostrzeże rzadkie we współczesnej architekturze ozdobne detale architektoniczne, zwykle skomponowane po prostu z cegieł. Do najczęściej spotykanych należą gzymsy wieńczące, utworzone z naprzemiennie wysuniętych i cofniętych cegieł. Bardzo charakterystyczne są gzymsy okapowe zawinięte na ściany. Znajdziemy tu wiele form ozdobnej ceramiki elewacyjnej, często w postaci rozet czy półkolistych okienek. Na licznych domach zachowały się płyciny z datą ukończenia budowli, czasem z inicjałami gospodarza. Ciekawym elementem są drewniane ganki, ładnie harmonizujące z ceglanymi bryłami domów.

Kraciaste ściany

Innym często występującym elementem tradycyjnej architektury Doliny Baryczy są budynki posiadające ściany o konstrukcji szkieletowej (zwanej też ryglową). Można je poznać po charakterystycznym wyglądzie –zauważalnej z daleka ciemnej kraty z wypełnieniem o zazwyczaj jasnym kolorze. Wśród nich najczęściej spotykamy dwa typy budynków, różniące się rodzajem wypełnienia ścian: szachulcowe z wypełnieniem z trzciny lub słomy zmieszanej z gliną, oraz rzadziej spotykany tutaj mur pruski z wypełnieniem z cegły. W praktyce ze względu na otynkowanie wypełnienia trudno jest rozpoznać rodzaj konstrukcji opierając się tylko na wyglądzie zewnętrznym. Tak budowano zarówno kościoły, budynki mieszkalne, jak i budynki gospodarcze.

Przykłady tradycyjnej wiejskiej architektury, zarówno ceglanej, jak i o konstrukcji szkieletowej, znajdziemy w większości wsi krainy nad Baryczą. Jedne z najciekawszych znajdują się w Łąkach, Rudzie Milickiej, Wałkowej, Postolinie, Dziewiętlinie, Radziądzu, Wielgach Milickich czy Żeleźnikach.

tekst: Bartosz Smyk