Geografia

Dno bez zboczy

Dolina leży w obrębie dwóch rozległych kotlin o wyjątkowo płaskim dnie. Równina zaburzona zostaje dopiero, gdy zbliży się do podnóży stoków wzgórz. Od południa otaczają ją bowiem wzgórza Wału Trzebnickiego. Stanowią one niezwykle ciekawą, złożoną i młodą strukturę geologiczną, z którą jest związana urozmaicona rzeźba. Jest to klasyczny, wręcz podręcznikowy przykład struktury glacitektonicznej. Tak wyraźnej formy nie ma nigdzie w Polsce, rzadkością jest również w świecie. Od północy otaczają ją znacznie mniej urozmaicone wysoczyzny moreny dennej - Leszczyńska i Kaliska.

Obszar ograniczony od północy wysoczyznami a od południa pasmem wzgórz, którego środkiem płynie Barycz, nosi nazwę Obniżenia Milicko - Głogowskiego. Ciągnie się ono znacznie dalej na zachód niż sama dolina Baryczy, co już samo pokazuje, że musi mieć starsze i inne pochodzenie, niż związane tylko z rozwojem doliny rzecznej. Sama Barycz wykorzystała jedynie istniejące już wcześniej obniżenie.

Przyjmuje się, że dwie kotliny, które składają się na obniżenie: Żmigrodzka oraz Milicka (Odolanowska) to zagłębienia końcowe powstałe w miejscu dłuższego zalegania olbrzymich lobów - czyli jęzorów lądolodu. Zostały one następnie, po ustąpieniu zlodowacenia, wprzęgnięte w system pradoliny, którymi płynęły wody z topniejących lądolodów. Została ona nazwana głogowsko - barucką, gdyż jej dalszy ciąg znajduje się na terenie Niemiec w okolicach miejscowości Baruth i Lückenwalde oraz w kotlinie Szprewy. Efektem przepływu przez obecną dolinę Baryczy znacznych ilości wód z topniejącego lądolodu są duże ilości piasków i przewaga słabych, piaszczystych gleb.

Barycz bierze swoje początki w szerokim na trzy kilometry obniżeniu dolinnym na południe od Ostrowa Wielkopolskiego. Tworzy tu osobliwość hydrograficzną na skalę europejską zwaną bifurkacją. Wody w korycie Baryczy odpływają jednocześnie na zachód przez Odolanów i Milicz do Odry oraz na wschód, uchodząc do Ołoboku i wraz z nim do Prosny. Tak więc Barycz ma dwa ujścia do dwóch różnych rzek. Jest to pozostałość z okresu zlodowaceń, gdy pradoliną Baryczy płynęły wody Prosny, którym lądolód zablokował odpływ na północ.

Barycz kieruje swe wody na zachód i wpływa do Kotliny Milickiej. W części północnej kotliny płynie przez wylesione Łęgi Baryckie zajęte przez kompleksy łąk przygodzickich i odolanowskich. Po przekroczeniu granicy województw wielkopolskiego i dolnośląskiego wkracza na Obniżenie Grabownickie, zajęte przez największe kompleksy stawów rybnych. W obniżeniu tym łączy się z wodami Polskiej Wody, Rybnicy i Prądni. Część południowa kotliny to dwie równiny: Kuźnicka i Czarnoleska. Rozciąją się tu rozległe kompleksy leśne wśród których można napotkać pojedyncze stawy.

Na zachód od Milicza obniżenie wyraźnie się zwęża i przybiera faktyczną formę doliny. Jest to Brama Milicka. Barycz przepływa nią do Kotliny Żmigrodzkiej. Można tu jednak wyróżnić położoną niżej Dolinę Środkowej Baryczy - fragment właściwego dna doliny rzecznej ze stawami i często podmokłymi lasami oraz położone w części południowej dwie równiny: Prusicką i Czeszycką. Są one odwadniane przez największy lewy dopływ Baryczy - Sąsiecznicę. Od północy, szczególnie przy granicy z wysoczyznami, zaznacza się w rzeźbie dolina największego prawego dopływu Baryczy - Orli. Po połączeniu z jej wodami przez przewężenie koło Wąsosza, Barycz opuszcza kotlinę i wpływa do kolejnego mezoregionu - Pradoliny Głogowskiej. W nim, w pobliżu miasta Szlichtyngowa, wody Baryczy łączą się z Odrą.

tekst: Włodzimierz Ranoszek