Marzec: Gęgania i klangory

Wiosenna armia

Przez większość roku (oprócz późnej wiosny i lata) gęsi stanowią najbardziej charakterystyczny i najłatwiej dostrzegalny fragment świata ptaków w Dolinie Baryczy. Marzec jest, obok października i listopada, okresem występowania największych skupisk tych dużych ptaków. Właśnie w tym miesiącu można zaobserwować liczące nieraz wiele set lub nawet kilka tysięcy osobników stada, żerujące na polach.

Tworzą je w głównej mierze dwa gatunki gęsi - gęś zbożowa i białoczelna. Dla nich Dolina Baryczy jest jedynie przystankiem na drodze powrotnej do miejsc lęgowych w arktycznej tundrze. W stadach migrujących gęsi wprawny obserwator wypatrzeć może również inne, znaczne rzadsze gatunki, o których więcej dowiemy się podczas jesiennych przelotów w listopadzie.

Polska jedynaczka

Oprócz dużych grup żerujących gęsi w marcu możemy spotkać na polach i na stawach również mniejsze grupy, w których ptaki zwykle są wyraźnie podzielone na pary. Są to gęgawy - jedyne gęsi gnieżdżące się w naszym kraju. Ta różnica w zachowaniu związana jest właśnie z miejscem zakładania gniazd. W okresie lęgowym gęsi są ptakami ściśle terytorialnymi - nie tolerują bliskości innych przedstawicieli swojego gatunku. Większość gęgaw przebywających teraz w Dolinie Baryczy to ptaki, które zakładają gniazda na stawach. Łączą się one w pary jeszcze podczas wędrówek i natychmiast po przylocie zajmują terytoria w miejscu przyszłych lęgów. Bywa, że dzieje się to w okresie, gdy stawy są wciąż zamarznięte - to jednak nie przeszkadza gęgawom, które potrafią wydziobywać lód wokół trzcin tworząc swego rodzaju przeręble. W tym okresie pary przebywają stale razem - zarówno na lęgowisku jak i w miejscach żerowania na polach. Warto dodać, że stawy w Dolinie Baryczy zamieszkuje największa w Europie populacja tych ptaków.

Tańczący z klangorem

Wśród nadbaryckich pól i łąk jeszcze donośniej niż gęganie gęsi rozlega się charakterystyczny głos żurawi, zwany klangorem. Te majestatyczne ptaki właśnie w marcu przystępują do lęgów. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu do założenia gniazda żurawie potrzebowały niedostępnych bagien, często wśród leśnych ostępów. Takich miejsc jest coraz mniej - zwłaszcza w zachodniej Polsce. Na szczęście ptaki te nauczyły się gnieździć w innym siedlisku, którego jest pod dostatkiem w Dolinie Baryczy. Otóż budują one swe gniazda w rozległych trzcinowiskach na brzegach stawów. Dzięki temu z gatunku bardzo zagrożonego i rzadkiego żurawie stały się lokalnie dość liczne - choć w skali kraju nadal nie należą do ptaków pospolitych. W Dolinie Baryczy w wielu miejscach możemy usłyszeć lęgowe pary żurawi wydające głosy w tzw. duecie (samiec i samica odzywające się na zmianę); bardziej wprawni obserwatorzy przyrody mogą zaobserwować tańce godowe tych ostrożnych ptaków.

Na skrzydłach wiosny

Wiosenne ożywienie widać również wśród innych gatunków ptaków. Pola pełne są śpiewających skowronków, potrzeszczy i trznadli. Na rozlewiskach i stawach można spotkać grupy przelotnych łabędzi krzykliwych, oznajmiających swą obecność donośnym głosem, nieco podobnym do gęsiego gęgania. Na otwartych terenach gromadzą się stada czajek, wśród których wprawne oko dostrzeże jej znacznie rzadszą krewną - siewkę złotą.

W marcu warto również wybrać się do nadbaryckich lasów liściastych. W grądach i łęgach kwintą pierwsze kwiaty, należące do tzw. geofitów, czyli roślin kwitnących przed pojawieniem się liści na drzewach. Spotkać możemy zawilce gajowe i żółte, ziarnopłony wiosenne (zwane też wiosennymi jaskrami) oraz złocie żółte.

Tekst: Bartosz Smyk