Pomniki przyrody

Żywe pomniki

Praktycznie tylko niewielka część z nich jest formalnie chroniona jako pomniki przyrody. Dla przykładu inwentaryzacja przeprowadzona w początku lat 90. tylko w gminach Milicz i Żmigród wykazała że znajduje się w nich blisko 600 drzew godnych ochrony, z ponad 40 gatunków, podczas gdy status pomników przyrody ma zaledwie 27 drzew.

Największe skupiska drzew o pomnikowych rozmiarach znajdują się w parkach przypałacowych, szczególnie w Wierzchowicach, Mojej Woli, Miliczu, Sułowie i Żmigrodzie, w lasach koło Postolina, w kompleksie stawów "Stawno" koło Grabownicy, na groblach stawów krośnickich i koło Gądkowic oraz nad Baryczą w pobliżu Milicza i Żmigrodu. Kilka znacznych skupisk drzew godnych ochrony znajduje się też w gminie Przygodzice. Do najbardziej znanych należą tu Dęby Antonińskie - są one po Dębach Rogalińskich największym skupiskiem pomnikowych dębów w Wielkopolsce.

Szczególnie kilku pomnikom przyrody w dolinie Baryczy warto poświęcić nieco więcej miejsca:

Dąb Jan, o obwodzie 853 cm jest najgrubszym dębem w dolinie a zarazem piątym co do grubości w Polsce. Znajduje się nieopodal zameczku myśliwskiego w Możdżanowie, na dawnej grobli nieistniejącego stawu Żabnik. Przez miejscowych nazywany jest "Grubym Jankiem". Nazwa ta nawiązuje do legendy o odpoczywającym pod nim Janem III Sobieskim.

Szwedzka Górka to grupa czterech sosen o rozmiarach od 203 do 230 cm, rosnących na niewielkiej wydmie między Sułowem a Miłosławicami. Pośród nich został ustawiony duży głaz narzutowy otoczony kilkoma mniejszymi ku pamięci poległych tu żołnierzy szwedzkich w bitwie podczas wojny 30. letniej w 1645 roku. Znajdujący się po drugiej stronie szosy drewniany krzyż znaczy według tradycji grób szwedzkiego generała.

Dęby Sułowskie to grupa trzech dębów od 574 cm do 606 cm obwodu, otaczających zbudowany z muru pruskiego kościół parafialny św. Piotra i Pawła. W dziupli najgrubszego z nich znajduje się kapliczka NMP, pod którą w maju odbywają się nabożeństwa maryjne.

Dąb zrośnięty z sosną, na wschód od Olszy, nieopodal stawu Mewiego, przy wydmowych Wzgórzach Czarownic. Według legendy to para kochanków zmieniona w zrośnięte ze sobą drzewa przez czarownice.

tekst: Włodzimierz Ranoszek