Staw Grabownica – wieża obserwacyjna

Staw Grabownica jest największym akwenem kompleksu Stawno. Jego powierzchnia, licząca 283 ha, stawia go na trzecim miejscu wśród wszystkich baryczańskich stawów.

Pierwsze wzmianki o istnieniu w tym miejscu zbiorników wodnych pochodzą z pierwszej połowy XVII wieku. Źródła z tego okresu mówią o dwóch stawach Grabownica: Grabownica Dolna zajmowała w przybliżeniu obszar współczesnego stawu, natomiast od wschodu sąsiadowała z nią Grabownica Górna, którą zlikwidowano w XIX wieku w okresie radykalnego zmniejszania powierzchni stawowej. Obecnie są tutaj pola uprawne oraz wieś Młodzianów, choć w terenie odnaleźć można ślady dawnych grobli. Analiza zapisów historycznych oraz nazw akwenów skłania do przypuszczenia, iż w XVI wieku oba stawy połączone były w jeden olbrzymi zalew, zajmujący około 1000 ha (a więc ponad 3-krotnie więcej niż największe współcześnie istniejące stawy)!
Staw Grabownica w całości leży w granicach rezerwatu „Stawy Milckie”. Ze względu na wysokie walory przyrodnicze oraz niedostępność brzegów, w 2008 roku na południowym brzegu stawu, w miejscu gdzie uchodzi do niego kanał biegnący od rzeki Prądni i jazu Grabownica, powstała wieża obserwacyjna, licząca 13 metrów wysokości (najwyższa tego typu konstrukcja w Dolinie Baryczy). Trzy poziomy widokowe umożliwiają obserwacje przyrody stawu, jak również ukazują szeroką panoramę okolic kompleksu Stawno.
Szosą z Grabownicy biegnie pomarańczowy szlak rowerowy Doliny Baryczy

Dojście do wieży:
Z centrum wsi Grabownica szosą w stronę Czatkowic. 200 m na południe od ostatnich zabudowań Grabownicy; na zakręcie przy jazie ścieżką na wschód 200 m do widocznej z drogi wieży na brzegu stawu (dojście oznakowane znakiem informacyjnym).

Przyroda:
Staw Grabownica nie przypomina zbiornika utworzonego przez człowieka. Wygląda on jak naturalne eutroficzne jezioro, z licznymi zatoczkami i wyspami trzcinowymi, o brzegach porośniętych miejscami olsem czy szuwarem turzycowym. Te cechy, połączone z dużą powierzchnią (trzeci co do wielkości staw w Dolinie Baryczy) sprawiły, że występuje tu wiele cennych i ciekawych gatunków ptaków.
Kilka lęgowych gatunków osiąga tu liczebności nie notowane na żadnym innym stawie w Dolinie Baryczy. Można wśród nich wymienić gęgawę (ponad 25 par), nurkującą kaczkę głowienkę (ponad 60 par) czy zamieszkującą trzcinowiska zielonkę (ponad 10 samców). Notowano tu po około 5 terytoriów podgorzałki, żurawia, bąka, bączka czy błotniaka stawowego. W szuwarach usłyszeć można nawet po kilkanaście terytorialnych samców brzęczki czy wodnika. W sprzyjających latach gniazdowało tu nawet 10 par wąsatki.
Staw Grabownica jest świetnym miejscem do obserwacji żurawi. Trzcinowiska i przyległe do stawu lasy zasiedla do 6 par lęgowych, zaś w okresie migracji jesiennej na trzcinowych wyspach i płyciznach (zwłaszcza w północnej części stawu) nocuje często ponad 1000 tych pięknych ptaków. Grabownica to również bardzo ważne miejsce postojowe dla przelotnych gęgaw i gęsi zbożowych, wśród których wypatrzyć można rzadkie gęsi krótkodziobe (nawet 6 osobników jednocześnie!), bernikle białolice i bernikle rdzawoszyje. Spotykane są tu duże koncentracje ptaków siewkowych, jak na przykład czajek czy biegusów śniadych. Na stawie regularnie przebywa ponad setka czapli białych. Wiosną z wieży można obserwować żerujące gromadnie nad wodą rybitwy czarne, białowąse i białoskrzydłe. Zobaczyć tu można wszystkie trzy gatunki łabędzi – najliczniejsze nieme (gromadzące sie tu na pierzowiska), oraz rzadsze krzykliwe i czarnodziobe.

Wśród ptaków szponiastych spotykano tu koncentracje ponad 20 bielików. Obfitość pokarmu sprawia, że zaobserwować tu można również drapieżniki niezwiązane bezpośrednio z wodą, takie jak kania ruda czy sokół wędrowny.

Wieża stanowi też świetne miejsce do obserwacji ssaków. W ustronnych zatoczkach przy niskim stanie wody często pojawiają się dziki i jelenie, zaś u podnóża punktu widokowego wśród trzcin wprawne oko dostrzec może pochodzącego z Ameryki „wodnego szczura” – piżmaka.