Stawy Ruda Sułowska

Kompleks Ruda Sułowska, choć administracyjnie znajduje się w granicach gminy Milicz, geograficznie przynależy do zachodniej części Doliny Baryczy, położonej w obrębie Kotliny Żmigrodzkiej. To jeden z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów regionu, a także jedna z najlepiej udostępnionych turystycznie części rezerwatu "Stawy Milickie".

Dane historyczne wskazują, że już w XVIII wieku w okolicach Rudy Sułowskiej istniały wszystkie stawy znane obecnie, choć zgodnie z ówczesnymi metodami hodowli karpia zbiorniki były dużo większe niż teraz i obejmowały często po kilka współcześnie istniejących stawów. Ponadto, na północ od obecnego stawu Mewiego Dużego istniał staw Kozi; obecnie obszar ten porasta las. Duże zmiany w wyglądzie kompleksu przyniosły prace prowadzone w latach 60-tych XX wieku. Największe stawy w części południowej - Trześniówka i Żabieniec - zostały podzielone na kilka mniejszych akwenów. Znaczącej przebudowie uległ również staw Duża Grabówka, który został niemal pozbawiony szuwaru i pogłębiony, zaś z materiału po pogłębieniu usypano pryzmy (suche ziemne wyspy, obecnie porośnięte już młodym lasem). Obecnie cały kompleks zajmuje powierzchnię około 800 hektarów. Największy (i wysunięty najbardziej na północ) staw Mewi Duży jest drugim co do wielkości w całej Dolinie Baryczy.

Stawy wokół Rudy Sułowskiej są bardzo dobrym siedliskiem dla awifauny - zarówno lęgowej, jak i zatrzymującej się w Dolinie Baryczy w okresie migracji. Dla ptaków gniazdujących największe znaczenie ma największy staw - Mewi Duży. W wielu miejscach zachował on charakter zbliżony do naturalnego jeziora eutroficznego. Taki wygląd ma zwłaszcza brzeg zachodni, od strony wydmowych Wzgórz Czarownic. Od tej strony stawu nie ogranicza grobla, zaś opadające ku wschodowi stoki wzgórz tworzą w wielu miejscach malownicze zatoczki porośnięte szuwarami i olsami. Z kolei w części północnej i wschodniej stawu zachowały się urozmaicone płaty trzcinowisk, częściowo w postaci niezwykle cennych dla ptaków lęgowych wysp trzcinowych. Na stawie lęgną się między innymi podgorzałka, zielonka, bąk, bączek, żuraw i błotniak stawowy. Staw Mewi Duży jest również miejscem żerowania gatunków gniazdujących w okolicznych lasach - bielika, bociana czarnego i kani rudej.

W części południowej kompleksu znajdują się stawy narybkowe o stosunkowo niewielkiej powierzchni i nieco innym sposobie gospodarowania od dużych stawów obsadowych. Dla ptaków lęgowych najcenniejsze są stawy Trześniówki i Żabieńce. W awifaunie lęgowej tej części kompleksu wyróżniają się gatunki rzadkie w innych częściach Doliny Baryczy: gągoł i perkoz rdzawoszyi.

Od strony południowo-zachodniej do stawów przylega kompleks kośnych łąk - jeden z najlepiej zachowanych i największych w tej części Doliny Baryczy. Łąki te stanowią bardzo ważne siedlisko lęgowe dla gatunków już bardzo rzadkich w innych częściach regionu. Gniazdują na nich derkacz i bekas kszyk; występuje też silna populacja świergotka łąkowego. W szpalerach starych drzew sąsiadujących ze stawami i łąkami lęgnie się dudek.

W okresie przelotów, zwłaszcza jesienią, na stawach kompleksu zatrzymują się wielkie ilości ptaków wodno-błotnych. Większe akweny, takie jak Duża Grabówka czy Mewi Duży, są ważnym noclegowiskiem gęsi zbożowych i białoczelnych, wśród których wypatrzeć można rzadsze gatunki, takie jak berniklę białolicą, bernikle rdzawoszyją czy gęś małą. Również na mniejszych zbiornikach gromadzą się gęgawy oraz łabędzie krzykliwe i czarnodziobe. W kompleksie w ostatnich latach notowano również wielkie rzadkości, zalatujące z innych kontynentów. Obserwowano tu przybyszów z Azji (czajka towarzyska, mewa orlica) oraz z Ameryki (czerniczka, gągołek, tracz kapturnik).

Przez kompleks Ruda Sułowska przechodzi kilka szlaków turystycznych, dzięki czemu mimo braku specjalnych miejsc do podglądania przyrody (takich jak czatownie bądź wieże obserwacyjne) stawy te należą do najlepszych miejsc do podziwiania nadbaryckiej awifauny. Wokół południowej części kompleksu biegnie ścieżka przyrodnicza, tworząca pętlę z początkiem i końcem we wsi Ruda Sułowska. Staw Mewi Duży najlepiej podziwiać ze niezwykle malowniczego niebieskiego szlaku pieszego, biegnącego jego zachodnim brzegiem przez Wzgórza Czarownic. Obserwacje ptaków na stawie Duża Grabówka prowadzić można z szosy biegnącej jego południowym brzegiem; przy tej drodze na skraju wsi Grabówka znajduje się miejsce postojowe z ławeczkami i stolikiem. Przez kompleks przebiegają również trzy szlaki rowerowe: pomarańczowy szlak Doliny Baryczy, Międzynarodowy Szlak Rowerowy Euro Velo R9 oraz Trzebnicka Pętla Rowerowa.

tekst: Bartosz Smyk

zdjęcie w nagłówku: Agnieszka Czuryło