Polder Jamnik

Jako polder Jamnik określa się teren położony na lewym brzegu rzeki Barycz, pomiędzy kompleksem stawów Jamnik a miastem Żmigród. Jest to teren odmienny siedliskowo i unikatowy w całej Dolinie Baryczy, przypominający naturalną zalewową dolinę rzeczną.

Przed II wojną światową omawiany teren pełnił funkcję suchego zbiornika retencyjnego, mającego kumulować nadmiar wody podczas okresów wezbrań Baryczy. Odcięcie rzeki od obszarów zalewowych wałami przeciwpowodziowymi spowodowało jednak, że przestał on w drugiej połowie ubiegłego wieku pełnić funkcję obszaru zalewowego. W ostatnich latach splot różnych czynników (wyrwy w wałach na skutek działania wezbranej rzeki, zły stan techniczny wałów, być może również działalność bobrów) spowodował, że wody z Baryczy ponownie mogła rozlewać się na obszar polderu.

Obecnie polder zajmuje powierzchnię około 270 hektarów. Składa się na niego mozaika siedlisk podmokłych. W części zachodniej, przylegającej do głównej wyrwy w wale Baryczy, polder ma charakter płytkiego stawu z rozległymi trzcinowiskami i kępami turzyc, gdzie woda miejscami utrzymuje się przez całą wiosnę. W pozostałych fragmentach ma charakter zalewowej doliny rzecznej z trzcinowiskami i turzycowiskami. W miejscach nieco mniej uwodnionych wytworzyły się cenne i chronione siedliska łąk rajgrasowych. Największe wrażenie polder robi pod koniec zimy i wczesną wiosną. Na skutek roztopów i wezbrań wód tworzą się rozległe rozlewiska, przypominające dzikie doliny rzeczne wschodniej Polski.

Dla kilku gatunków ptaków lęgowych polder Jamnik stanowi najważniejsze miejsce lęgów w Dolinie Baryczy. W miejscach najbardziej podmokłych, zajętych przez turzycowiska, występuje skryta i trudna do zobaczenia kropiatka, dla której omawiany obszar jest obecnie jedynym miejscem regularnego gniazdowania w nadbaryckiej krainie. Porastające zabagnione obniżenia trzcinowiska zasiedla największa w okolicy i prawdopodobnie druga co do liczebności na całym Śląsku populacja lęgowa podróżniczka, rzadkiego ptaka wróblowego zaliczanego do słowików. Na polderze gniazdują również inne cenne gatunki - związane zarówno ze stawami (bączek, bąk, błotniak stawowy, zielonka, brzęczka), jak i z obszarami łąkowymi (cyranka, płaskonos, kszyk, świerszczak). Notowano tutaj również efemeryczne lęgi rybitwy białoskrzydłej - gatunku nieregularnie gniazdującego w południowo-zachodniej Polsce. Zakrzaczenia nad Baryczą są miejscem występowania mało znanej dziwonii.

Spośród innych zwierząt warto zwrócić uwagę na liczne ślady działalności bobrów. Stare dęby rosnące na wale ograniczającym polder od południa są miejscem występowania chrząszcza kozioroga dębosza.

Południowym brzegiem polderu biegnie czerwony szlak turystyczny, zwany zamkowym. Został on wyznakowany jako szlak pieszy, lecz stan dróg, po których prowadzi, czyni go dostępnym również dla rowerzystów. Na wysokości wsi Osiek Mały przy szlaku znajduje się dawne grodzisko, otoczone przez stare dęby, w terenie oznaczone pamiątkowym kamieniem.

tekst: Bartosz Smyk